اسلام آباد – 16 – آڪٽوبر (اي پي پي) شنگهائي تعاون تنظيم (ايس سي او) جي ملڪن تڪرارن کي ڳالهين ۽ مشاورت جي ??ريعي پرامن طريقي سان حل ڪرڻ جي ??زم جو ورجاءُ ڪندي واپار، ماليات ۽ ثقافتي لاڳاپن سميت هڪ خوشحال، پرامن، محفوظ ۽ ماحولياتي طور تي پائيدار زمين جي ??وڙجڪ جي لاءِ سياست، سلامتي، سميت مختلف شعبن ۾ تعاون کي مضبوط بڻائڻ جي ??هميت تي زور ڏنو آهي. ٻن ڏينهن واري ايس سي او ڪائونسل آف هيڊز آف گورنمينٽ جي ??جلاس جي پڄاڻي تي جاري گڏيل پڌرنامي ۾ ايس سي او خطي جي ??لاحيت کي بهتر بڻائيندي ميمبر ملڪن جي پائيدار ۽ جامع اقتصادي ترقي بشمول ڊيجيٽل معيشت، واپار، اي ڪامرس، فنانس ۽ بئنڪنگ، سيڙپڪاري، اعليٰ ٽيڪنالاجي، اسٽارٽ اپس، غربت جي ??اتمي، صحت جي ??ارسنڀال، روايتي ۽ غيرروايتي طب، زراعت، صنعت، ٽرانسپورٽ، لاجسٽڪس ڪنيڪٽيويٽي، توانائي، قابل تجديد توانائي، مواصلات، سائنس ۽ ٽيڪنالاجي، ماحوليات ۽ موسمياتي تبديلي تي زور ڏنو. شنگهائي تعاون تنظيم ايس سي او خطي ۾ مستحڪم معاشي ۽ سماجي ??رقي کي يقيني بڻائڻ جي ??واهش جو ورجاءُ ڪندي 2030ع تائين جي مدي لاءِ ايس سي او جي ??قتصادي ترقي جي ??ڪمت عملي ۽ ايس سي او جي ميمبر ملڪن جي گهڻ رخي واپاري ۽ اقتصادي تعاون جي پروگرام تي عملدرآمد جي ??هميت کي نوٽ ڪيو. هن لاڳاپيل ايڪشن پلان تي عملدرآمد جي لاءِ لاڳاپيل تعاون جي مڪينزم جي ??ريعي ٺوس ڪوششن جي ??رورت تي پڻ زور ڏنو. وزيراعظم محمد شهباز شريف جي ??دارت ۾ ٿيل اجلاس ۾ شنگهائي تعاون تنظيم جي ميمبر ملڪن جي ??ڳواڻن بشمول وزيراعظمن جن ۾ چين جي وزيراعظم لي چيانگ، بيلاروس جي وزيراعظم رومن گولوو چينڪو، قزاخستان جي وزيراعظم اولزاس بيڪو تينو، روس جي وزيراعظم ميخائل مشوستن، تاجڪستان جي وزيراعظم ڪُهر رسول زاده، ازبڪستان جي وزيراعظم عبدالله اريپوف، ڪرغزستان جي وزيرن جي ڪابينا جي چيئرمين اڪيل بيڪ جاپاروف، ايران جي واپار واري وزير سيد محمد عطا بيڪ، ڀارتي پرڏيهي وزير سبرامنيم جي ??نڪر شرڪت ڪئي. اجلاس ۾ منگوليا جي وزيراعظم بطور مبصر ۽ ترڪمانستان جي وزيرن واري ڪابينا جي نائب چيئرمين ۽ پرڏيهي وزير مهمان طور شرڪت ڪئي جڏهن ته سي آءِ ايس ۽ سيڪا جي مستقل ادارن جي ??ربراهن پڻ شرڪت ڪئي. شنگهائي تعاون تنظيم (ايس سي او) جي ملڪن ٽيڪنالاجي ۽ اي ڪامرس ۾ ترقي جي ڪري عالمي معيشت ۾ نمايان تبديلين کي نوٽ ڪيو ۽ تحفظ پسنداڻي قدمن ۽ واپاري رڪاوٽن سان سيڙپڪاري ۾ گهٽتائي ?? سپلاءِ چين ۾ خلل تي ڳڻتي جو اظهار ڪيو. هڪطرفي پا??ند??ن ۽ واپاري پا??ند??ن جي مخالفت ڪندي ايس سي او عالمي پائيدار ترقي جي ??مايت جي لاءِ گهڻ رخي واپاري نظام جي ??رورت تي زور ڏنو. بيلاروس، ايران، قزاخستان، ڪرغزستان، پاڪستان، روس، تاجڪستان ۽ ازبڪستان چين جي ”ون بيلٽ ون روڊ“ قدم جي ??مايت جو ورجاءُ ڪندي من??وبي کي يوريشين اڪنامڪ يونين سان ٺوس ڪرڻ جي لاءِ جاري گڏيل ڪوششن کي اجاگر ڪيو. پڌرنامي ۾ شنگهائي تعاون تنظيم ۾ برابر ڳالهه ٻولهه کي آسان بڻائڻ جي لاءِ علائقائي صلاحيت ۽ عالمي تعاون مان فائدو کڻڻ جي ??هميت تي زور ڏنو ويو. هنن پائيدار ۽ جامع اقتصادي ترقي تي زور ڏيندي گرين ڊيولپمينٽ، ڊيجيٽل معيشت، صحت جي ??ارسنڀال، زراعت، توانائي ?? ماحولياتي قدمن ۾ اصلاح جي وڪالت ڪئي. ايس سي او قزاخستان جي 2023ع ۽ 2024ع جي لاءِ ايس سي او جي چيئرمين شپ کي پڻ ساراهيو ۽ 4 جولاءِ 2024ع جي ??ي ايڇ ايس جي ??جلاس جي فيصلن تي عملدرآمد جي ??هميت تي زور ڏنو جڏهن ته 2024ع ۽ 2025ع جي لاءِ چين جي چيئرمين شپ جي لاءِ حمايت جو اظهار ڪيو. پڌرنامي ۾ چيو ويو ته ميمبر ملڪن عوام جي ??زاداڻي ۽ جمهوري طريقي سان سياسي، سماجي ۽ اقتصادي ترقي جي چونڊ جي ??ق جي ??حترام جي وڪالت ڪريون ٿا، ان ڳالهه تي زور ڏنو ويو ته رياستن جي ??ودمختياري، آزادي ۽ علائقائي سالميت جي گڏيل احترام جي ??صول، برابري، گڏيل لاڀ، اندروني معاملن ۾ عدم مداخلت، طاقت جو استعمال نه ڪرڻ يا طاقت جي ??ستعمال جي ڌمڪي نه ڏيڻ عالمي لاڳاپن جي پائيدار ترقي جو بنياد آهي. پڌرنامي ۾ ڳالهين ۽ مشاورت جي ??ريعي ملڪن جي وچ ۾ اختلافن ۽ تڪرارن جي پرامن حل جي ??زم جو ورجاءُ ڪيو ويو ۽ عالمي قانون ۽ گڏيل احترام جي ??نياد تي ايس سي او جي ??طي ۾ وسيع، برابر ڳالهه ٻولهه کي فروغ ڏيڻ جي لاءِ علائقائي صلاحيت ۽ عالمي تعاون مان فائدو کڻڻ جي ??هميت تي زور ڏنو ويو آهي. پڌرنامي ۾ شنگهائي تعاون تنظيم جي ميمبر ملڪن جي وچ ۾ نيو اڪنامڪ ڊائيلاگ“ جي ??صور جي ??ريعي واپاري ۽ اقتصادي لاڳاپن کي وڌائڻ جي ??رورت کي اجاگر ڪيو ويو آهي. ايس سي او علائقائي مسابقت کي فروغ ڏيڻ ۽ ان ڳالهه کي يقيني بڻائڻ جي لاءِ ڊيجيٽل معيشت ۽ ٽڪينيڪي جدت مان فائدو کڻڻ جي ??هميت تي پڻ زور ڏنو ته ٽيڪنالاجي ??ڀني کي فائدو پهچائي ٿي. انفارميشن سيڪيورٽي جي ??عبي ۾ تعاون کي گهرو ڪرڻ جي ??هميت تي زور ڏنو ويو جڏهن ته ”ڊيجيٽل ورڇ“ جي مسئلي جي هڪجهڙائي ?? سرحد پار ڊيٽا جي مٽاسٽا جي لاءِ هڪ طريقيڪار جي ڳولا جي وڪالت ڪئي وئي آهي. پڌرنامي ۾ شنگهائي تعاون تنظيم جي ??نعت وارن وزيرن جي ??جلاس جي ??هميت کي تسليم ڪندي 2025ع ۾ ان جي ??يندڙ اجلاس جي ??جويز پيش ڪئي وئي ?? ان ڳالهه تي زور ڏنو ويو ته تخليقي صنعتن جي ??مايت سان چٽاڀيٽي ۾ اضافو ٿيندو، بيروزگاري ۾ گهٽتائي ٿيندي ۽ خطي ۾ پائيدار ترقي کي فروغ ملندو. گڏيل پڌرنامي موجب ايس سي او قومي صنعتي پاليسين ۽ آءِ ٽي جي معياري ڪاري تي تجربن جي مٽاسٽا جي ??مايت ڪئي جڏهن ته 2018ع جي مفاهمت جي يادداشت تحت مسلسل تعاون جي وڪالت ڪندي اقتصادي ترقي ۽ روزگار جا موقعا پيدا ڪرڻ جي لاءِ مائيڪرو، ننڍي ۽ وچولي درجي ??ي ڪاروباري ادارن جي ??رقي جي ??هميت تي زور ڏنو ويو آهي. گڏيل پڌرنامي ۾ توانائي جي ??نيادي ڍانچي، سيڪيورٽي ۽ قابل تجديد توانائي ?? سيڙپڪاري ۾ مسلسل تعاون تي زور ڏيندي هڪ متحد توانائي جي ويزن جي ??هميت تي زور ڏنو ويو آهي، گڏيل واپار ۾ قومي ڪرنسين جي ??ستعمال کي وڌائڻ جي لاءِ روڊ ميپ کي لاڳو ڪرڻ جي ??هميت جو ورجاءُ ڪيو ويو ۽ هڪ آزاد واپار جي ??ريقيڪار ۽ ادائيگي جي نظام کي گڏ ڪرڻ جي ??جويز جي ??مايت ڪئي وئي. پڌرنامي موجب ڪاروباري تعاون کي فروغ ڏيڻ ۾ ايس سي او بزنس ڪائونسل جي ڪردار کي پڻ تسليم ڪيو ويو ۽ آءِ بي اي ۾ شموليت جي ??يران جي ??رادي سان گڏوگڏ اي ايس جي فنانسنگ ۽ مالياتي ايجادن ۾ انٽربئنڪ ايسوسيئيشن جي ڪوششن جو پڻ ذڪر ڪيو ويو، ريلوي ٽرانسپورٽ تعاون وڌائڻ تي زور ڏنو ويو ۽ ماسڪو ۾ ريلوي انتظاميا جي ??يندڙ اجلاس جي ??جيان ڪئي وئي، ملٽ?? ماڊل ٽرانسپورٽ ۾ جديد ٽيڪنالاجيز جي وڪالت ڪئي وئي آهي ۽ بندرگاهن ۽ لاجسٽڪس مرڪزن تي ايس سي او جي ??عاون جي ??صور موجب انفراسٽرڪچر، لاجسٽڪس ۽ حفاظتي قدمن کي فروغ ڏيڻ تي زور ڏنو ويو آهي، ماحولياتي تحفظ، حياتياتي تنوع جي ??حفظ ۽ گند ڪچري جي ??نتظام ۾ تعاون وڌائڻ جي پڻ وڪالت ڪئي وئي آهي جڏهن ته تجربن جي مٽاسٽا جي ??ريعي موسمياتي تبديلين کي منهن ڏيڻ جي ??زم جو ورجاءُ ڪيو ويو ۽ لاڳاپيل قدمن کي تيز ڪرڻ جي لاءِ هڪ خصوصي ورڪنگ گروپ قائم ڪيو ويو. پڌرنامي موجب قدرتي آفتن جي ??طرن جي نگراني ۽ ردعمل جي ??ڪمت عملين کي بهتر بڻائڻ جي لاءِ هنگامي ايجنسين جي وچ ۾ تعاون وڌائڻ ۽ ايس سي او خطي ۾ بيمارين جي ??وڪٿام ۽ علاج، صحت جي ??ارسنڀال جي ڊيجيٽلائيزيشن کي بهتر بڻائڻ ۽ طبي سياحت کي فروغ ڏيڻ ۾ تعاون وڌائڻ جي ??مايت ڪئي وئي. شنگهائي تعاون تنظيم جي ملڪن غربت تي ضابطو آڻڻ ۽ غربت ۾ گهٽتائي جي معاملن تي ايس سي او جي ميمبر ملڪن جي ??صوصي ورڪنگ گروپ جي ??رگرمين جي فريم ورڪ جي ??ندر غربت تي ضابطو آڻڻ ۽ آبادي جي ڀلائي ?? وڌيڪ تعاون کي فروغ ڏيڻ جي ??هميت کي نوٽ ڪيو. هن زرعي مصنوعات ۾ گڏيل واپار کي وڌائڻ ۽ زراعت ۽ غذائي تحفظ جي ??عبي ۾ اڳ کان من??ور ٿيل دستاويزن ۽ حل جي ??نياد تي ميمبر ملڪن جي وچ ۾ ڳالهه ٻولهه جي ??عبن کي سگهه ڏيڻ جي لاءِ تعاون کي وڌيڪ مضبوط ڪرڻ تي زور ڏنو ويو. شنگهائي تعاون تنظيم پنهنجي پڌرنامي ۾ عالمي غذائي تحفظ کي مضبوط ۽ غذائيت کي بهتر بڻائڻ سميت جوار، چانور، ڪڻڪ، مڪئي ?? ٻين روايتي فصلن سان گڏوگڏ آبهوا سان ٺهڪندڙ ۽ غذائيت سان ڀرپور اناج جي فصلن تي تحقيق ۾ تعاون کي فروغ ڏيڻ جي ڪوششن جي ??وصلا افزائي ڪرڻ جي ??رورت جو ورجاءُ ڪيو. پڌرنامي ۾ وڌيڪ چيو ويو ته ايس سي او جي ميمبر ملڪن، ايس سي او مبصر رياستن ۽ ايس سي او ڊائيلاگ پارٽنرز جي ??رڪت سان راندين جي ??قريبن ۽ مقابلن جو انعقاد ڀلي اولمپڪ، غيراولمپڪ ۽ ترقي جي لاءِ پيرا اولمپڪ ۽ قومي راند کي تمام گهڻي اهميت ڏيون ٿا ته جيئن ملڪن جي وچ ۾ راندين جي لاڳاپن کي مضبوط ڪري سگهجي. پڌرنامي موجب ايس سي او مصنوعي ذهانت جي ??رقي جي لاءِ شنگهائي تعاون تنظيم جي ميمبر ملڪن جي ??عاون جي پروگرام جي لاڳو جي لاءِ روڊ ميپ کي اختيار ڪرڻ جي ??جيان ڪئي ?? ان ڳالهه تي زور ڏنو ته عوام سان عوام جي ??فارتڪاري شنگهائي تعاون تنظيم ۾ گڏيل افهام ۽ تفهيم ۽ ثقافتي ۽ انساني لاڳاپن کي مضبوط بڻائڻ ۾ مددگار آهي. ايس سي او سي ايڇ جي ??يس سي او جي ميمبر ملڪن جي گهڻ طرفي واپار ۽ اقتصادي تعاون جي پروگرام جي لاڳو ۽ 2025ع جي لاءِ ايس سي او بجيٽ جي فريم ورڪ جي ??ندر من??قد ٿيندڙ تقريبن ۽ ميٽنگز بابت ايس سي او سيڪريٽريٽ جي ??پورٽ جي پڻ من??وري ڏني. اجلاس دوران جمهوريه بيلاروس جي ??نگهائي تعاون تنظيم سان الحاق کي نظر ۾ رکندي ايس سي او جي مستقل ادارن ج?? مالي ۽ تنظيمي سرگرمين بابت ڪيترن ئي معاملن تي فيصلا ڪيا ويا. شنگهائي تعاون تنظيم ايس سي او ڪائونسل آف هيڊز آف گورنمينٽ جي 23هين اجلاس جي ڪامياب انعقاد تي پاڪستان جا ٿورا مڃيا جيڪو تعميري ۽ دوستاڻ?? ماحول ۾ من??قد ٿيو. شنگهائي تعاون تنظيم جي ميمبر ملڪن جي ??ڪومتي سربراهن جي ڪائونسل جو ايندڙ اجلاس 2025ع ۾ روسي فيڊريشن ۾ من??قد ٿيندو.
